Verhalen / Ferdydurke / Trans-Atlantisch / Pornografie / Kosmos By Witold Gombrowicz
Verzameld in een dundrukeditie van bijna 1000 pagina s in een gebonden en gelimiteerde oplage van 511 genummerde exemplaren in de veelgeprezen vertaling van Paul Beers Voor deze editie zijn alle vertalingen door Paul Beers waar noodzakelijk herzien In 2014 kreeg Beers de Letterenfonds Vertaalprijs en in oktober 2015 wordt hij 80 jaar Hoog tijd dus voor deze dundrukeditie Verhalen Ferdydurke Trans Atlantisch Pornografie Kosmos
Zo n 25 jaar geleden las ik vol vervoering alles van de geniale groteske Gombrowicz Deze prachtige heruitgave in enigszins gecorrigeerde vertaling kocht ik subiet.
Witold Marian Gombrowicz August 4 1904 in Ma oszyce near Kielce Congress Poland Russian Empire July 24 1969 in Vence near Nice France was a Polish novelist and dramatist His works are characterized by deep psychological analysis a certain sense of paradox and an absurd anti nationalist flavor In 1937 he published his first novel Ferdydurke which presented many of his usual themes the problems of immaturity and youth the creation of identity in interactions with others and an ironic critical examination of class roles in Polish society and culture He gained fame only during the last years of his life but is now considered one of the foremost figures of Polish literature Witold Marian Gombrowicz August 4 1904 in Ma oszyce near Kielce Congress Poland Russian Empire July 24 1969 in Vence near Nice France was a Polish novelist and dramatist His works are characterized by deep psychological analysis a certain sense of paradox and an absurd anti nationalist flavor In 1937 he published his first novel Ferdydurke which presented many of his usual themes the problems of immaturity and youth the creation of identity in interactions with others and an ironic critical examination of class roles in Polish society and culture He gained fame only during the last years of his life but is now considered one of the foremost figures of Polish literature BiographyGombrowicz was born in Ma oszyce in Congress Poland Russian Empire to a wealthy gentry family He was the youngest of four children of Jan and Antonina n e Kotkowska In 1911 his family moved to Warsaw After completing his education at Saint Stanislaus Kostka s Gymnasium in 1922 he studied law at Warsaw University in 1927 he obtained a master s degree in law Gombrowicz spent a year in Paris where he studied at the Institut des Hautes Etudes Internationales although he was less than diligent in his studies his time in France brought him in constant contact with other young intellectuals He also visited the Mediterranean. When he returned to Poland he began applying for legal positions with little success In the 1920s he started writing but soon rejected the legendary novel whose form and subject matter were supposed to manifest his worse and darker side of nature Similarly his attempt to write a popular novel in collaboration with Tadeusz K pi ski turned out to be a failure At the turn of the 20 s and 30 s he started to write short stories which were later printed under the title Memoirs Of A Time Of Immaturity From the moment of this literary debut his reviews and columns started appearing in the press mainly in the Kurier Poranny Morning Courier He met with other young writers and intellectuals forming an artistic caf society in Zodiak and Ziemia ska both in Warsaw The publication of Ferdydurke his first novel brought him acclaim in literary circles. Just before the outbreak of the Second World War Gombrowicz took part in the maiden voyage of the Polish cruise liner Chrobry to South America When he found out about the outbreak of war in Europe he decided to wait in Buenos Aires till the war was over but was actually to stay there until 1963 often especially during the war in great poverty. At the end of the 1940s Gombrowicz was trying to gain a position among Argentine literary circles by publishing articles giving lectures in Fray Mocho caf and finally by publishing in 1947 a Spanish translation of Ferdydurke written with the help of Gombrowicz s friends among them Virgilio Pi era Today this version of the novel is considered to be a significant literary event in the history of Argentine literature however when published it did not bring any great renown to the author nor did the publication of Gombrowicz s drama lub in Spanish The Wedding El Casamiento in 1948 From December 1947 to May 1955 Gombrowicz worked as a bank clerk in Banco Polaco the Argentine branch of PeKaO SA Bank In 1950 he started exchanging letters with Jerzy Giedroyc and from 1951 he started having works published in the Parisian journal Culture where in 1953 fragments of Dziennik Diaries appeared In the same year he published a volume of work which included the drama lub The Wedding and the novel Trans Atlantyk where the subject of national identity on emigration was controversially raised After October 1956 four books written by Gombrowicz appeared in Poland and they brought him great renown despite the fact that the authorities did not allow the publication of Dziennik Diaries and later organized site_link Gebonden en genummerde dundruk van zijn vier romans en verhalen Verhalen Ferdydurke Trans Atlantisch Pornografie Kosmos Vanaf oktober eindelijk weer verkrijgbaar vier romans plus de verhalen van Witold Gombrowicz een van de grootste Poolse schrijvers van de 20ste eeuw ook al had ik alles al want zo n mooi initiatief om een ooit in Nederland razend populaire maar nu vergeten schrijver weer te laten herleven moet m. i gesponsord worden En toen ik de verzamelde verhalen en romans weer herlas werd ik net zo weggeblazen als 25 jaar geleden Weinig schrijvers zijn zo enorm eigenzinnig zo uitzinnig apart zo onherhaalbaar en onnavolgbaar als Gombrowicz en ik ken bijna niemand die proza schrijft dat tegelijk zo dolzinnig grotesk EN zo scherpzinnig lucide is en dat mij zo meezuigt in volkomen irrationele waanwerelden die tegelijk zoveel filosofische logica en diepgang hebben Waanwerelden bovendien die dolkomisch zijn en vol tragische spanningen doordesemd van suspense TOTAAL barok en uitzinnig en toch voor mij althans fascinerend herkenbaar zoals een karikatuur dat soms ook is Hij was echt een van mijn topfavorieten die Gombrowicz al jarenlang en nu ik deze verhalen en zijn vier beroemdste romans heb herlezen is hij dat nog meer Ik weet dat veel mensen niet houden van Gombrowicz omdat ze zijn stijl te gekunsteld vinden of te grotesk en omdat ze zich niet kunnen inleven in de inderdaad volkomen barokke gedachtespinsels en belevenissen van de personages Maar ik vind dat barokke en groteske van Gombrowicz juist enorm krachtig en meeslepend want daarmee werpt hij een mijns inziens prachtig origineel licht op de absurde duistere uithoeken van onze binnenwereld en buitenwereld Al zijn verhalen en romans zijn unieke ontdekkingsreizen in de irrationele grilligheden van ons bestaan en zijn onnavolgbare groteske beeldentaal is van deze ontdekkingsreizen steeds het meeslepende voertuig. Een belangrijk thema bij Gombrowicz is de Vorm de wijze waarop ons denken voelen en handelen steeds vorm en inhoud krijgt door onze culturele en sociale conventies de taal die we spreken onze interactie met anderen de wijze waarop de blik van anderen ons be nvloedt etcetera Ons denken handelen en voelen is nooit spontaan en puur van onszelf maar wordt altijd in een vorm gegoten die buiten ons om is bepaald Onze allerdiepste emoties zijn daardoor nooit puur ONZE emoties want de vorm die ze aannemen is nooit puur ONZE vorm Ons ik is dus altijd vervormd een masker een door conventies of verwachtingen van anderen opgelegde rol Aldus Gombrowicz die met alle groteske kracht die in hem is probeert de conventionele vormen te doorbreken of te ondermijnen niet om zo zijn authentieke ik te hervinden want dat is onmogelijk maar wel om tenminste TEN DELE te ontsnappen aan de drukkende en vervormende kracht van die conventionele vormen Bovendien hebben we volgens Gombrowicz ook allemaal een heimelijk verlangen naar onrijpheid en onafheid De canonieke vormen conventies taaluitingen cultuurfenomenen klassieke en harmonische kunstwerken hebben meestal de pretentie van serieusheid geslotenheid alomvattendheid volwassenheid breukloosheid voltooidheid welgevormde proportionaliteit en harmonie De Vorm gaat samen met Rijpheid althans dat is zijn pretentie Maar die rijpheid is zoals Gombrowicz o. a in Ferdydurke zegt met kind doorregen en van puberale onrijpheid doordesemd Elke vorm kent breuken en onvoltooidheden elke serieuze volwassene is deels ook een puberale snotneus elke rijpe en welgevormde redenering heeft onrijpe en onvolkomen elementen elke rationele en logische ordening is deels gefundeerd door misverstand en irrationele grilligheid van ons onbewuste Dat is aldus nog steeds Gombrowicz intens tragikomisch we snakken allemaal naar voltooidheid en rijpheid maar worden geregeld met de breuken daarin geconfronteerd en met de onooglijke en perverse snotneus in onszelf En tegelijk denkt Gombrowicz hiermee een nieuw gebied te ontdekken vol fascinerende en onontgonnen rijkdom de wereld van de nog ongetemde irrationele krachten in ons innerlijk de wereld van de polymorfe perversies de wereld van groteske vervormingen de wereld van de onrijpe en daardoor ongrijpbare wereldervaring De snotneus in onszelf het kind en de onrijpheid waarmee wij volgens Gombrowicz doorregen zijn wordt door de personages van Gombrowicz daarom niet alleen verafschuwd maar m. Dit is dan heel in het kort en heel erg versimpeld de filosofie en thematiek van Gombrowicz En die vind ik op zichzelf al retespannend en interessant Maar nog veel fascinerender en meeslepender vind ik hoe die filosofie vorm en inhoud krijgt in Gombrowicz volkomen barokke en groteske proza waarin niets te dol is en waarin je steeds niet gelooft wat je ziet Proza waarin een fijnzinnig en met hooggestemde maatschappelijke idealen doordrenkt diner van aristocraten ineens elementen blijkt te bevatten van een kannibalistisch offerritueel of waarin een kapitein van een schip uitbrult De perfect gestreken witte broeken de met goud bestikte kapiteinspet ik spuug erop Ik wil me uitkleden ik wil naakt zijn snapt u naakt poedelnaakt en harig Dan donders nog aan toe zal hij me leren kennen dan zal hij weten wie ik ben want n kuit is harig Voor de duivel Twee voorbeelden waarin onrijpheid en onaardse irrationaliteit zorgen voor breuken in De Vorm Zo ook in de roman Ferdydurke waarin een dertiger door de overigens GEWELDIG beschreven innerlijke crisis van zijn dertigjarigheid en door druk van buitenaf zich gaat gedragen als schoolgaande puber en zelfs weer naar school gaat De onrijpheid grijpt daarbij zodanig om zich heen dat hij verdwaalt in een wereld waarin plattelanders blaffen omdat anderen hen zien als honden een wereld bovendien die tot een woestijn verwordt waarin alles beschenen wordt door een Enorme Kont die met zijn verzengende stralen de dingen dwingt om verre schaduwen te werpen Onrijpheid troef kortom op even tragische intense als hilarische wijze. Zo ook in de roman Kosmos waarin de twee leidende personages helemaal worden meegesleept door vaag vermoede irrationele verbanden tussen een vervormde mond een opgehangen mus een barst in het plafond die mogelijk ergens naar wijst hun verhitte gemoed wordt daardoor meegesleept in een oerwoud van ook door henzelf nauwelijks te bevatten erotische fascinaties en misdadige verwikkelingen Zo leidt allerlei vertwijfeld gepeins over het waarom van die opgehangen mus ertoe dat iemand in een ook voor hemzelf onbegrijpelijke dwanghandeling een kat wurgt en ophangt En later ziet hij tot zijn verbijstering dat iemand zichzelf opgehangen heeft Dat leidt tot even duistere als intense passages als de volgende Het afschuwelijke van mijn situatie wat die was afschuwelijk berustte hierin dat ik op precies dezelfde wijze tegenover hem stond als tegenover de mus Struiken hier en struiken daar Een gehangene en een gehangene Ik keek in het rond. Een schouwspel Bergen rezen blind omhoog in de uitgestrektheid van de hemel die bevolkt was met centauren zwanen schepen leeuwen met blinkende manen beneden een Sheherazade van weiden en boeketten gehuld in een trillende witheid ah de maan een gestorven globe stralend met een geleende schittering en dit nachtelijke schijnsel secundair verzwakt besmette en vergiftigde als een ziekte En de onwerkelijke kunstmatige bedachte constellaties van de sterren obsessies van een lichtende hemel Zeer geobsedeerd proza doordesemd van onrijpheid groteske irrationaliteit en de met vrees vermengde fascinatie daarvoor In Kosmos krijgen groteske en irrationele waanbeelden ruim baan alle Vorm wordt tot in het oneindige gefragmenteerd alle Rijpheid ontaardt in volstrekte chaos en eeuwig muterende materie Elke Vorm in Kosmos is bovendien opgetrokken uit associaties ongewisse gissingen en veranderlijke vervliegende verbanden niet zoals de klassieke Rijpe Vorm iets wat is maar een pluriformiteit die voortdurend wordt In nog een andere roman Pornografie bidt een van de personages tijdens een mis Maar zijn gebed was slechts een scherm dat de mateloosheid van zijn niet bidden verhulde het was dus een uitdrijvende excentrieke daad die uit deze kerk wegvoerde naar de grenzeloze ruimte van het volstrekte niet geloof De kerk hield op kerk te zijn De ruimte drong binnen maar een al kosmische zwarte ruimte en dat gebeurde niet eens meer op aarde de aarde veranderde eerder in een in het heelal hangende planeet de kosmos drong zich op zozeer dat het licht van de kaarsen en zelfs het licht van de dag dat door de kerkramen naar binnen drong zwart als de nacht werd We waren dus niet meer in de kerk in dit dorp noch op de aarde maar en in overeenstemming met de werkelijkheid ja in overeenstemming met de waarheid ergens hangend in de kosmos met onze kaarsen en onze schittering en daar ergens in die onmetelijkheden bedreven wij die wonderlijke dingen met onszelf en elkaar als apen die grimassen trekken in de leegte Dit alles geschiedt op het Poolse platteland tijdens WO II en deze groteske scene verbeeldt mijns inziens prachtig de irrationele verwarring van die periode Tevens is het een prachtige evocatie van de kosmische leegte na de spreekwoordelijke dood van God die ons elk richtsnoer en ankerpunt ontneemt Het is bovendien een schitterende opmaat naar een bizarre intrige waarin twee aan hun eigen verval wanhopende ouderen proberen om jongeren mee te slepen in een niet na te vertellen zo bizarre enscenering van plaatsvervangende erotiek moord lust en grilligheid voor die ouderen is dat een wanhopige ontdekkingstocht in de wereld van onrijpheid en groteske schoonheid Een wereld waarin God dood is en dus alleen de onvolmaaktheid leeft En de in Argentini gesitueerde roman Transatlantisch die eindigt met een totaal carnavaleske schaterlach van allen om alles en ook vol zit met groteske natuurbeschrijvingen vol bizarre kruisingen van onverenigbare plantensoorten en diersoorten bevat een duel maar zonder kogels tussen een Poolse baron en een Argentijnse puto half vrouw half man dat bekeken wordt door de Poolse ambassadeur en zijn gevolg die net doen alsof ze een hazenjacht ondernemen terwijl er helemaal geen hazen ZIJN in Argentini Volkomen idioot wat nog onderstreept wordt door allerlei maffe grappen en door uitroepen over de alomtegenwoordige leegte ook hier rijmt dat met de verwarring van WO II en met de ontheemde situatie van Poolse onderdanen die in Argentini waren terwijl hun land door de Duitsers werd overlopen. Gombrowicz schrijft kortom zeer bizar proza waarin het bizarre van onze wereld nog wordt uitvergroot Al het onrijpe vervormde en onaffe dat De Vorm de wereld van onze codes en conventies meestal toedekt en onderaards houdt wordt door Gombrowicz juist centraal gesteld In een stijl bovendien die door zijn bizarre en groteske karakter ZELF ook manifest onrijp is en dus breekt met De Vorm Ik vind dat prachtig Ten eerste omdat Gombrowicz mij op die manier extra ervan bewust maakt dat elke vorm maar een conventie is waaronder het vormeloze woekert Ten tweede ook en belangrijker nog omdat hij mijn fascinatie voedt voor dat nauwelijks te beschrijven vormeloze en mij dus meeneemt in een ontdekkingsreis langs onontgonnen gebied Maar nog prachtiger vind ik de volstrekte originaliteit en buitenissigheid van Gombrowicz verbeeldingskracht de wijze waarop hij mij met zijn volkomen groteske beeldenrijkdom meevoert in een grillige wereld die mij eindeloos fascineert En het allerprachtigst vind ik hoe Gombrowicz schrijft als een geniale puber als een onnavolgbaar briljante snotneus nooit wordt zijn proza afgeronde vorm steeds blijft het van kind doorregen Daardoor wordt hij nooit een Serieuze Mijnheer maar blijft hij altijd een groteske puber Vooral dat vind ik enorm inspirerend En wie weet geeft de inspirerende groteske onrijpe Gombrowicz mij ooit genoeg moed en inspiratie om de puber in mijzelf minder krampachtig verborgen te houden dan ik nu doe. n in Pornografie en Kosmos ook vol fascinatie en verlangen nagejaagd. 976
| Verhalen / Ferdydurke / Trans-Atlantisch / Pornografie / Kosmos By Witold Gombrowicz |
| 9789086841219 |
| Dutch; Flemish |
| 976 |
| Hardcover |